Vorige maand schreef ik al een post over de uitstekende film Enemy met Jake Gyllenhaal in de hoofdrol(len). Enemy is een film die je aan het denken zet. Het is geen voor de hand liggende film, maar een film met een verhaal die je zelf in elkaar moet puzzelen. De film opent dan ook met een zin uit het boek The Double van José Saramago waar Enemy op gebaseerd is: ‘chaos is order yet undeciphered’. Aan de kijker dus de taak om alle informatie die film geeft op een rijtje te zetten.

Ik adviseer je niet verder te lezen indien je Enemy nog niet hebt gezien! Want: SPOILERS!

Ik heb Enemy nu gekeken met mijn theorie in mijn achterhoofd en de theorieën die ik heb gelezen op internet. Ik blijf bij mijn theorie dat Anthony, de acteur, echt is en een dissociatieve identiteitsstoornis – DIS voor het gemak – heeft en wanneer hij dissocieert dan is hij Adam, de saaie docent. Ik accepteer de theorie dat de film zich niet in chronologische volgorde afspeelt, maar ik kan me niet vinden in de theorie dat het auto ongeluk de oorzaak is van Anthony’s dissociatieve identiteitsstoornis.

Het is onwaarschijnlijk dat enkelvoudig trauma, zoals een auto ongeluk, DIS veroorzaakt of een trigger is voor het ontstaan van DIS. Mensen die langdurig trauma hebben meegemaakt, zoals misbruik en mishandeling in de kindertijd ontwikkelen DIS. Ik sluit niet uit dat het misschien wel gebeurt dat iemand DIS ontwikkelt na een auto ongeluk, maar het is onwaarschijnlijk. Voor mijn werk spreek ik regelmatig mensen die een auto ongeluk hebben meegemaakt, maar die mensen hebben geen DIS, maar ‘gewoon’ een posttraumatische stressstoornis of een acute stressstoornis. Er gebeuren zo vaak auto ongelukken. DIS heeft een lage prevalentie. Zou DIS dan niet veel vaker voor moeten komen?

Anthony’s moeder, gespeeld door Isabella Rossellini, verschaft de sleutel voor het ontcijferen van deze chaos. Adam gaat naar zijn moeder toe, gespeeld door Isabella Rossellini, en doet zijn verhaal over een dubbelganger. Zij lijkt niet erg verbaasd wanneer hij zijn vreemde verhaal doet. Waarschijnlijk omdat het niet de eerste keer is dat Anthony met zo’n vreemd verhaal komt aanzetten en zij weet dat hij psychische problemen heeft. Moeder praat ook tegen Adam alsof hij Anthony is. Zij verwijst naar zijn acteercarrière en zij dringt er op aan dat Adam van bosbessen houdt, terwijl het Anthony is die bosbessen eet.

Dan is er nog Helen, de zwangere vrouw van Anthony. Helen weet dat Anthony eerder vreemd is gegaan (met Mary?). Ook weet zij van Anthony’s psychische problemen af. Alleen denk ik dat zij in eerste instantie de ernst van zijn psychische klachten niet beseft totdat zij – 6 maanden zwanger van hun kind – Anthony als Adam tegenkomt en zich realiseert dat haar eigen man haar niet eens herkent. Helens wereld stort in en daarom zien we dat ze zo van streek is. Wanneer blijkt dat Adam zorgzamer is dan Anthony lijkt Helen zijn andere persoonlijkheid te accepteren. Ze vraagt naar zijn werkdag op school wanneer ze samen in bed liggen en we zien haar intiem zijn met Adam en niet Anthony.

Anthony, als Adam, lijkt zich te willen beteren en er te willen zijn voor Helen. Maar wanneer hij de sleutel van die seks club vindt, valt hij al snel terug in oude patronen en kan hij de verleiding niet weerstaan. Het aangaan van een monogame relatie met Helen, en de verantwoordelijkheden die daarbij komen, boezemt hem angst in en daarom ziet hij Helen als een grote spin.

Blijven nog een paar punten over: het auto ongeluk, de gescheurde foto en Mary. Adam zegt op een gegeven moment tegen zijn klas dat geschiedenis zich herhaalt. Misschien is het al vaker voorgekomen dat Anthony, als Adam, zich realiseert dat hij een dubbelganger heeft. Misschien heeft hij vaker een relatie gehad met Mary: voor zijn huwelijk en tijdens zijn huwelijk en daarom valt de ringafdruk op zijn vinger haar pas later op. Misschien na de zoveelste affaire zijn Helen en Anthony gescheiden en daarom heeft hij die doormidden gescheurde foto waar Helen eerst op stond. En daarom woont hij in die crappy flat en belt zijn moeder hem om te zeggen dat ze zich zorgen maakt om hem nadat ze zijn woning heeft bezocht. Misschien hebben we alleen maar fragmenten gekregen van de verschillende tijdslijnen. Het auto ongeluk is inderdaad gebeurd, maar niet op het moment dat in de film gepresenteerd wordt.

Meer over Enemy:
• Recensie van Enemy
• Artikel: Wie is de vijand? En meer gedachtes over Enemy

Wat zijn jouw Enemy theorieën?